زمانی که در وضعیتی قرار می گیریم که بدن نیاز دارد هشیاری بیشتری داشته باشد، وارد وضعیت هشدار می شود ، بدن با سازوکارهای پیچیده خود این کار را انجام می دهد تا حالت ستیز و گریز فعال شود ، برای این که با این سازو کار به طور کامل آشنا شوید تا پایان این مقاله همراه من باشید.
سلام کیوتیم :)
گیرنده های حسی پیام استرس را به مغز می رسانند.
وقتی که در موقعیت استرس زا قرار میگیریم یا افکار استرس زا درون ما بوجود می آید گیرنده های حسی پیام ایجاد تغییر لازم را به قسمتی از مغز به اسم هیپوتالاموس در پایه مغز می رسانند.
هیپوتالاموس
هیپوتالاموس در مغز بیشتر پستانداران وجود دارد که بالای ساقه مغز و زیر تالاموس قرار دارد و بخشی از سیستم لیمبیک مغز به شمار می آید.
وظیفه هیپوتالاموس بسیار گسترده است اما به صورت کلی دستگاه کنترل کننده بدن و مرکز کنترل رفتارهای غریزی به شمار می آید که با تاثیر روی غده هیپوفیز ، فعالیت بسیاری از غدد داخل بدن مانند پانکراس و غدد فوق کلیوی را کنترل می کند .
هیپوتالاموس بعد از دریافت پیام فعالساز استرس ، یک پیام الکتروشیمیایی به هیپوفیز مغز می فرستد و هیپوفیز دستور صادر شده از هیپوتالاموس را اجرا کرده و یک هورمون خاص به اسم آدرنوکورتیکوتروپین را ترشح می کند سپس این هورمون خود را از طریق خون به غدد فوق کلیوی یا غدد آدرنال می رساند.
غدد فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی یک جفت غده هستند که هر کدام از آن ها روی یکی از کلیه های بدن قرار گرفته اند.بعد از دریافت پیام از هورمون آدرنوکورتیکوتروپین غدد فوق کلیوی شروع به ترشح دو هورمون آدرنالین و کورتیزول می کنند که به هورمون های استرس هم معروف هستند.بعد از ترشح این دو هورمون در خون فعالیت بدن با تغییراتی دچار می شود .
هورمون آدرنالین که نام دیگر آن هورمون اپی نفرین است به هورمون مبارزه هم شناخته می شود که وظایف آن عبارتند از :
- با تاثیر روی دستگاه تنفسی تعداد تنفس را زیاد می کند.
- با تاثیر روی سیستم گردش خون تعداد ضربان قلب و میزان پمپاژ خون به اندام های حیاتی را زیاد می کند.
- استفاده از گلوکز را که سوخت اصلی سلول های بدن هستند را برای عضلات راحت تر می کند.
- رگ های خونی را منقبض می کند که باعث می شود خون با سرعت بیشتری به عضلات بدن برسد.
- با تحریک غدد عرق ساز ، تعریق بدن را افزایش می دهد.
- تولید انسولین را مهار می کند چون انسولین باعث جذب گلوکز خون و ذخیره آن می شود در حالی که در شرایط استرس به جای ذخیره سازی باید مصرف گلوکز افزایش پیدا کند .
از طرفی اشاره شد که علاوه بر هورمون آدرنالین، هورمون کورتیزول هم از غدد فوق کلیوی حین استرس ترشح می شود که به عنوان هورمون اصلی استرس به حساب می آید و وظایف خاصی دارد:
- مقدار گلوکز موجود در جریان خون را بالا می‌برد.
- عملکرد های غیر ضروری بدن مانند گوارش را مهار می کند.
- به مغز کمک می کند که در شرایط استرس عملکرد بهتری داشته باشد.
- باعث افزایش دسترسی بدن به موادی می شود که باعث ترمیم هر چه سریع تر بافت ها می شود ، برای مثال قدرت لخته شدن خون افزایش پیدا می کند.
- پاسخ سیستم ایمنی بدن را افزایش می دهد.
- فعالیت سیستم تولید مثل و سیستم های رشد بدن را در شرایط استرسی کاهش می دهد.
- قسمت هایی از مغز را تحریک می کند که وظیفه ترس ، انگیزه و خلق و خو را برعهده دارند .
جمع بندی
وقتی در موقعیت استرس زا قرار می گیریم از طریق گیرنده های حسی یک پیام به هیپوتالاموس مغز رسانده می شود و هیپوتالاموس از طریق هیپوفیز به غدد فوق کلیوی اطلاع می دهد که بدن را وارد شرایط استرسی کند. در اینجا دو هورمون آدرنالین و کورتیزول داخل خون ترشح می شوند و بدن فرد آماده شرایط استرسی می شود و نکته جالب این است که همه این فرآیندها در کسری از ثانیه اتفاق می افتد.
تاثیرات هورمون آدرنالین و کورتیزول حین استرس بسیار مفید هستند که باعث می شود بدن به شکل مطلوب با موقعیت موجود سازگار شود اما اگر این شرایط به صورت طولانی مدت در بدن پایدار باشد عوارض بدی به همراه دارد.
نویسنده: پژمان احمدی 
